Vertrouwen winnen tussen de framing door
Partij Van De Leugen
Dertig jaar later kwam het verhaal opnieuw met een dreun binnen. Lees even mee met de overpeinzingen van hoofdpersoon Winston Smith tijdens zijn werkzaamheden op de Afdeling Archieven van het Ministerie van Waarheid, waar hij de grauwe dagen slijt met het herschrijven van de Times:
“De Partij zei dat Oceanië nooit een bondgenootschap met Eurazië had gehad. Hij, Winston Smith, wist dat Oceanië de bondgenoot van Eurazië was geweest, nog maar vier jaar geleden. Maar waar bestond die kennis? Alleen in zijn eigen bewustzijn, dat binnenkort toch gedoemd was te verdwijnen. En als alle anderen de leugen die de Partij voorschreef aanvaardden - als alle documenten hetzelfde zeiden - dan werd de leugen tot geschiedenis, dan werd ze waarheid.”
In deze tijd, waar meningen en feiten door elkaar lopen, waar de grote techbedrijven hand in hand lopen met politieke machthebbers en misinformatie bewust wordt ingezet voor economisch en politiek gewin, is de wereld van Winston Smith minder ver weg dan ik dertig jaar geleden had kunnen denken.
We vechten dagelijks om aandacht en vertrouwen, om invloed en macht. De traditionele instituten (politiek, rechtsstaat, media) lijken het af te leggen tegen de onweerstaanbare aantrekkingskracht van sociale media. Het vertrouwen in de traditionele media is laag en daalt jaar na jaar. Wie ons al kent, vertrouwt ons. Maar de kloof met de mensen die geen abonnement hebben op een van onze titels is levensgroot.
“Vertrouwen als kernwaarde verankeren"
Thomas Thelen, hoofdredacteur Aachener Zeitung
Vertrouwen is belangrijk, nee, essentieel voor de toekomst van de journalistiek. Zonder vertrouwen zal zelfs de beste journalistiek geen lezers aantrekken. Net dat is de reden dat vertrouwen opbouwen en behouden het afgelopen jaar centraal stond bij Mediahuis. Net dat is waarom we in The Trust Project stapten.
The Trust Project is opgericht in 2014 door de Amerikaanse journalist Sally Lehrman. De bedoeling? Het vertrouwen van lezers in journalistiek versterken met een gestructureerd proces en duidelijke vertrouwensindicatoren. Aan het einde ontvang je het Trust Label, al gaat het er vooral om dat je vertrouwen als kernwaarde in je organisatie verankert.
Mediahuis Aachen nam met Mediahuis Luxembourg, Mediahuis Ireland en Mediahuis NRC deel aan dit project. We investeerden veel energie om de door Lehrman ontwikkelde vertrouwensindicatoren te implementeren. Voorbeelden van die set van standaarden zijn auteursinformatie, je onderzoeksmethodologie en je foutencorrectiebeleid. Ze helpen je om transparantie te tonen en kwaliteitsjournalistiek te onderscheiden van de minder betrouwbare varianten.
Na bijna 12 maanden in The Trust Project hebben we de eerste fase zo goed als rond. We hebben trainingen gegeven aan onze redactieteams, zodat elke journalist het belang van transparantie en geloofwaardigheid begrijpt. We hebben technische aanpassingen doorgevoerd aan onze website om de vertrouwensindicatoren zichtbaar te integreren en lezers duidelijk te informeren over onze manier van werken. Binnenkort hopen we het Trust Label te ontvangen.
Het proces was zeer intensief en leerzaam. Maar het label is voor ons niet de finish. De Aachener Zeitung blijft zich volledig inzetten om het vertrouwen van lezers te versterken en een voorbeeld te zijn van verantwoorde journalistiek.
Bubbel van eigen gelijk
Mensen die ons vertrouwen, zijn over het algemeen hoger opgeleid, hebben een hoger inkomen en zijn politiek vaker links georiënteerd, blijkt uit onderzoek van Motivaction. Ze zijn ook ouder. Jongeren hebben veel minder belangstelling voor het reguliere nieuws. En: hoe lager de belangstelling, hoe lager het vertrouwen. Daarmee lijken we vast te zitten in een negatieve spiraal. Zorgwekkend – niet alleen voor de toekomst van onze titels.
Het ironische is dat de mensen die traditionele media de rug toekeren vaak wél vertrouwen op de stroom halve waarheden en hele leugens die hen dagelijks via X, Instagram of TikTok bereikt. Complottheorieën gaan erin als zoete koek, of het nu gaat over hondenetende mensen of de ‘waarheid’ achter 9/11.
“Ironisch: wie traditionele media de rug toekeert, vertrouwt vaak wél op de stroom halve waarheden en hele leugens van sociale media”
Heel direct bedreigt dit de volksgezondheid. De lariekoek van de huidige president van de Verenigde Staten over het injecteren van bleekmiddel in de strijd tegen corona werd door sommige mensen uiterst serieus genomen. En ook de boodschap van populaire influencers dat borstkankeronderzoek schadelijk is en klei eten juist goed, leidt tot onnodige sterfgevallen.
Op een abstracter niveau bedreigt het gebrek aan vertrouwen in de traditionele media de democratie. Wie alleen afgaat op ongefundeerde ophitserij op de socials raakt steeds verder verstrikt in de bubbel van het eigen gelijk. Wat zorgt voor een politiek instabiel klimaat, onderlinge argwaan, minder begrip voor ‘de ander’, dalende solidariteit en groeiende polarisatie.
“Doen alsof we foutloos zijn zou een grove fout zijn”
Cormac Bourke, hoofdredacteur Mediahuis Ireland
Moeten we kiezen tussen juist en snel, dan kiezen we resoluut voor juist. Maar het is nog beter om juist én snel te zijn. Dat betekent ook juist zijn in interpretatie, context en betekenis. Feiten controleren en dubbelchecken zal altijd de basis zijn van het werk van onze journalisten. Meer identificeerbare bronnen bieden meer inzicht. Geef altijd alle partijen de kans om te reageren.
Een kop kan technisch gezien correct zijn, maar is hij ook inhoudelijk correct? Nogmaals: we moeten juist zijn in alle betekenissen van het woord ‘juist’. Aan onze eindredacteurs, redacteurs en andere sleutelpersonen in de nieuwsproductie om de feiten te bevragen en uit te dagen. Laten we ons publiek geen reden geven om aan ons werk te twijfelen.
De afgelopen jaren hebben we duidelijke, publiek toegankelijke richtlijnen ontwikkeld voor onze journalistiek, onze redactionele gedragscode en hoe mensen in dialoog met ons kunnen gaan. Lezers kunnen onze verhalen op verschillende manieren ter discussie stellen. Via ons online klachtenformulier, onze klantenservice of de journalisten zelf. We nemen elke klacht serieus en proberen snel – ja, hier wel – en redelijk te reageren.
Een van de fundamentele fouten die we als journalisten kunnen maken, is doen alsof we geen fouten maken. Zelfs journalisten met enorme expertise kunnen een nuance missen en iets verkeerd interpreteren. Het is onwaarschijnlijk dat we net zo deskundig zijn als de inhoudelijke experts, maar het is onze plicht om hen te bevragen, hen uit te dagen en om uit te leggen hoe de wereld werkt aan de mensen die erin leven.
Onder impuls van The Trust Project pasten we onlangs ons correctiebeleid aan: bij een correctie voegen we een voetnoot toe. Zo verhogen we onze transparantie en zetten we weer een levensbelangrijke stap richting betrouwbare onafhankelijke journalistiek.
Weg van onze parochie
De recente Maccabi-rellen in Amsterdam zijn een treurig voorbeeld. Nog voor iemand de feiten op een rij had, werden de gebeurtenissen door radicaalrechtse partijen gebruikt voor de eigen politieke agenda. Geert Wilders was er ‘s ochtends als eerste bij op X en zijn bericht kleurde de berichtgeving die volgde. Media en de politiek zaten gevangen in zijn frame, en dat frame zette het integratiedebat in Nederland onnodig op scherp. Toen NRC, helaas pas in tweede instantie, de rellen nauwgezet reconstrueerde, ontstond een veel genuanceerder beeld van wat er die nacht had plaatsgevonden.
“De basis van ons werk is waarheidsvinding. Tussen alle ruis en framing door moeten wij op zoek naar hoe het echt zit”
Het is precies wat wij moeten doen: op zoek gaan naar de feiten. En als die feiten nog niet duidelijk zijn, moeten we benoemen wat we niet weten. De basis van ons werk als journalisten is immers waarheidsvinding. Tussen alle ruis en framing door moeten wij op zoek naar hoe het echt zit. Moeten wij op zoek naar meerdere perspectieven - en moeten we dat geluid luid uitdragen.
Dat doen we niet altijd goed genoeg – en ik steek de hand ook in eigen boezem. We worstelen met onze houding op de platformen van de techbedrijven. Moeten we op X en Facebook blijven, of moeten we gaan? Ik geloof persoonlijk niet in vertrekken: we moeten juist nu overal zijn om onze impact te vergroten. Als Meta aankondigt zijn factcheckers de laan uit te sturen, moeten wij naar voren stappen. Want wij blijven wél de feiten checken.
“Vertrouwen terugwinnen en versterken”
Roland Arens, senior consultant & voormalig hoofdredacteur Mediahuis Luxembourg
Tijdens ons eerste jaar in The Trust Project ervoeren we dat transparantie de rode draad is door alle richtlijnen van het project – de zogeheten ‘indicatoren’. Het project stimuleert redacties zoals de onze om lezers inzicht te geven in hoe verhalen tot stand komen: hoe we onderwerpen kiezen, bronnen controleren en journalistiek onderzoek voeren.
Een belangrijke stap voor ons was dat we de ethische en journalistieke richtlijnen die onze journalisten dagelijks hanteren kritisch onder de loep namen. We verzamelden ze in een best practices-document dat de basis vormt van ons werk rond The Trust Project. Idealiter is dat het begin van een dialoog met onze lezers over de fundamenten van onze journalistiek.
Het document staat duidelijk op onze platformen en is toegankelijk vanaf elk artikel. Op die pagina staan ook ons correctiebeleid en achtergrondinformatie over Mediahuis Luxembourg als uitgever, de geschiedenis van onze krant en onze belangrijkste inkomstenbronnen, zoals de overheidssteun die we krijgen voor onze journalistiek.
Vertrouwen groeit alleen als onze journalisten de transparantiemaatregelen consequent toepassen. Daarom trainen we onze redactieleden in de deontologische principes van The Trust Project – zowel tijdens hun onboarding als later via workshops. We hebben ook hun profielpagina’s uitgebreid. Zo kunnen lezers de expertise van een journalist binnen een bepaald thema beter beoordelen.
Aan ons AI-gebruik besteden we bijzondere aandacht. We tonen wanneer we AI-tools hebben gebruikt om grafieken te maken en hoe we AI inzetten voor de vertaling van artikels. Met een kleine, maar essentiële functie in ons redactiesysteem CUE labelen we artikels, zodat lezers direct zien of het gaat om een interview, een opiniestuk of onderzoeksjournalistiek. Maar vooral: we kunnen zo duidelijker commerciële en redactionele inhoud van elkaar onderscheiden.
Onze zoektocht naar transparantie biedt ons de kans om het verloren vertrouwen van de nieuwsconsument terug te winnen – of beter nog: het bestaande vertrouwen verder te versterken.
Het is meer dan ooit zaak om op zoveel mogelijk plekken aanwezig te zijn – ook daar waar mensen ons niet geloven. Dat doen we niet door op congressen en in jaarverslagen voor eigen parochie te preken. Wél door onszelf te laten zien met de beste nieuwsapps, met slimme marketing, op evenementen waar onze journalisten op het podium voor volle zalen staan, met meer podcasts en social video’s om nieuwe en jonge doelgroepen te bereiken.
Door te laten zien wie we zijn en wat we doen, winnen we hun vertrouwen – tegen de klippen op.
