Zij is van mij: podcast met ongeziene maatschappelijke impact
Vergeefse noodkreten, telkens weer
Tijdens de wekelijkse voorbereiding van mijn werkweek als rechtbankverslaggever doorspit ik de zittingslijsten van de elf rechtbanken en vier gerechtshoven in Nederland. Elke week stuit ik op meerdere strafzaken waarin een man moet terechtstaan voor het doden van zijn vrouw.
Een jongeman die zijn pas bevallen vrouw met 200 messteken doodde en de baby bij haar lichaam achterliet. Een man die zijn vrouw met een ketting om haar hals aan een verwarmingsbuis bond. Een man die ’s nachts de deur van het appartement van zijn ex intrapte en haar een kogel door het hoofd joeg. Een man die zijn vrouw wurgde en dan in brand probeerde te steken.
Al die vrouwen hadden gemeen dat ze een einde hadden gemaakt of wilden maken aan hun relatie. De meesten hadden te maken gehad met mishandeling, stalking of bedreiging. En vrijwel allemaal hadden ze geprobeerd om hulp te krijgen van de politie, de hulpverlening, justitie. Tevergeefs. Tot het te laat was.
“We kozen bewust voor een podcast, omdat je met audio ook de emotie en urgentie hoorbaar maakt”
Het waren er zoveel dat ik niet anders kon dan er dieper in te duiken. Het verzoek viel bij hoofdredacteur van De Telegraaf, Kamran Ullah in vruchtbare aarde. Podcastproducente Marieke Mager, co-host Wilson Boldewijn, Kelly Valk, een ervaren talkshowredacteur, en ikzelf vormden een team. We spraken met deskundigen, politieagenten, een officier van justitie, een forensisch psycholoog, een hoogleraar en advocaten.
Maar we spraken vooral met slachtoffers die een aanval van hun ex overleefden, met nabestaanden van vrouwen die het niet meer konden navertellen en ook met een dader die twee achtereenvolgende partners zwaar mishandelde. Gelukkig niet met dodelijke afloop, maar dat was niet dankzij hem, gaf hij eerlijk toe.
De moord op mijn vader, aangrijpende true crime
De achtdelige true crime-podcast ‘De moord op mijn vader’ brengt het aangrijpende waargebeurde verhaal van de moord op Gerard Meesters. De 52-jarige leraar uit Groningen werd op 28 november 2002 in de deuropening van zijn huis doodgeschoten. Een kille afrekening door een internationaal drugskartel. Via getuigenissen van gezinsleden ontdekken we dat de zus van het slachtoffer in de klauwen van een internationaal drugskartel verzeild raakte. Ze ontvlucht de bende, die haar gaat zoeken en zo bij haar broer Gerard Meesters terechtkomt, met fatale gevolgen.
In ‘De moord op mijn vader’ brengen Dagblad van het Noorden-journalisten Liselotte Schüren en Jeroen Kelderman een unieke reconstructie van de brute moord. Ze volgen de jarenlange strijd van Gerards kinderen, Koen en Annemarie, die al meer dan twintig jaar vechten voor gerechtigheid. De zaak kwam in november 2024 opnieuw in de schijnwerpers met de rechtszaak tegen Robert Dawes, een Britse drugsbaron die door de Nederlandse justitie verdacht wordt van het opdracht geven tot de gruwelijke moord.
‘De moord op mijn vader’ biedt niet alleen een angstaanjagende kijk op de verwoestende impact van georganiseerde misdaad, maar vertelt ook een krachtig verhaal over menselijke veerkracht en de onvermoeibare zoektocht naar gerechtigheid. Het resultaat is journalistiek die raakt, informeert en verbindt.
De combinatie van een meeslepende vertelstijl, diepgravende onderzoeksjournalistiek van
journalist Rob Zijlstra en emotionele getuigenissen wist de luisteraars massaal te raken. De podcast werd binnen drie maanden na lancering meer dan een half miljoen keer beluisterd.
Nederland geëmancipeerd? Een illusie
Deze verhalen vroegen om meer dan alleen cijfers en dossiers. We kozen bewust voor een podcast, omdat je met audio niet alleen feiten deelt, maar ook de emotie en urgentie hoorbaar maakt. De stemmen van nabestaanden, overlevenden en deskundigen brengen een gelaagdheid die geschreven tekst niet altijd kan vangen.
“De acht afleveringen sloegen in als een bom. Opeens viel het woord femicide veelvuldig in rechtbanken”
Ons onderzoek deed me beseffen dat de overtuiging dat we een geëmancipeerd landje zijn een illusie is. Ja, op papier hebben mannen en vrouwen gelijke kansen. In de praktijk verdienen vrouwen meestal minder dan mannen die hetzelfde werk doen. Worden gezondheidsproblemen bij vrouwen minder snel opgemerkt, omdat symptomen bij mannen de standaard zijn. En worden vrouwen die op een politiebureau aangifte willen doen van mishandeling, bedreiging of stalking vrijwel standaard het bos ingestuurd met de opmerking: “Ja, mevrouwtje, zolang hij niks doet, kunnen wij niks.”
Niks? Mishandeling, bedreiging en stalking zijn allemaal strafbaar. Er is sprake van een onderstroom van seksisme in onze samenleving waardoor vrouwen minder serieus worden genomen. Dat is schokkend, want het kost iedere acht à tien dagen een vrouw het leven. Femicide kost zelfs meer levens dan er binnen de georganiseerde criminaliteit vallen.
Killing Edgar, podcast over ophefmakende moord
Op 7 december 1983 werd Edgar Graham, een veelbelovende jonge advocaat en unionistisch politicus, op 29-jarige leeftijd vermoord door de IRA. De schokkende gebeurtenis vond plaats op klaarlichte dag en liet diepe sporen na in Noord-Ierland. Edgar Graham stond bekend als een briljant denker en een mogelijke toekomstige leider van de Ulster Unionist Party. Veertig jaar later bracht Sam McBride, journalist bij de Belfast Telegraph, zijn verhaal opnieuw onder de aandacht met een boeiende podcast.
De tweedelige documentaire ‘Killing Edgar: The IRA murder of the lawyer Edgar Graham’ graaft in het leven, de nalatenschap en de onbeantwoorde vragen rond de dood van Edgar. Waarom viseerde de IRA hem? Werd hij door een collega verraden? Welke politieke rol had hij kunnen spelen in de politieke toekomst van Noord-Ierland? Sam spreekt met vrienden en collega’s van Edgar, onder wie Dermot Nesbitt, die naast hem stond toen Edgar werd neergeschoten. Hij keerde voor de podcast voor het eerst terug naar de plaats van de moord.
Sam McBride: “Podcast is een intiem medium dat resoneert met een ander publiek dan dat van de krantenlezers. De podcast vergde maanden werk en juridische precisie, maar bevat 40 jaar later de levendige herinneringen van mensen die Edgar goed kenden en duidelijk nog altijd rouwen om het verlies van een jonge academicus die koelbloedig werd vermoord vanwege zijn politieke overtuigingen.”
De podcast is niet alleen een sterke journalistieke productie, maar ook een mooi eerbetoon. Het project – geproduceerd door Ciarán Dunbar met sound design door Graham Davidson – ontving een Zilveren Award in de categorie ‘Nieuwsdocumentaire/Special’ op de prestigieuze New York Radio Awards, waar het ook finalist was in de categorie Onderzoeksjournalistiek.
Stem geven aan een ongezien probleem
Alle zaken van gewurgde, doodgestoken, beschoten of doodgeslagen vrouwen worden gezien als op zichzelf staande incidenten. Terwijl het uitingen zijn van een patroon van scheve man-vrouwverhoudingen in onze maatschappij.
Zelfs geruchtmakende zaken als die van de 16-jarige Hümeyra, die op haar school in Rotterdam voor de ogen van haar medestudenten werd doodgeschoten door haar ex-vriend, brengen daar geen verandering in. Ze zou die dag voor de vijfde keer aangifte gaan doen bij de politie. Ik zag hoe iedereen weer ach en wee riep, zag hoe er een onderzoek werd ingesteld waaruit – hoe voorspelbaar – bleek wat er allemaal was misgegaan. En ik zag hoe dat rapport boven op de stapel eerdere rapporten in een bureaula verdween. Zonder dat er daadwerkelijk iets veranderde.
Auslese, spontane literaire kritiek
Juist in onzekere tijden voelen we ons aangetrokken tot verhalen: fictieve of waargebeurde verhalen, verhalen die ons meenemen naar fantasiewerelden, onze kennis verrijken of ons troosten. De literatuurpodcast ‘Auslese’ van Aachener Zeitung biedt al anderhalf jaar lang houvast en inzichten in de hedendaagse literaire wereld, zowel via de website als op populaire podcastplatforms.
Een keer per maand bespreken Thomas Thelen, hoofdredacteur van Aachener Zeitung, en redacteur Andrea Zuleger een roman die zij selecteren aan de hand van previews die uitgevers aanbieden. De voorwaarden: de roman is hedendaags en de auteur is bekend genoeg om voldoende bereik te garanderen. Samen met audiomanager Peter Engels nemen Thomas en Andrea plaats in de studio waar ze ongeveer 20 minuten praten over hun leeservaringen, de biografie van de auteur en de grote thema’s van het boek: liefde, verraad, vriendschap of de kindertijd. Aan het einde van elk gesprek vermelden ze nog enkele andere nieuwe releases.
Thomas en Andrea bespreken de onderwerpen van de opname bewust niet vooraf. Sterker nog, ze weten vaak niet eens of de ander het boek goed vond. Die aanpak blijkt succesvol, omdat het zorgt voor een bepaalde spontaniteit en levendigheid in het gesprek, dat altijd in één take wordt opgenomen en zo min mogelijk wordt bewerkt.
Net dát hebben we aan de kaak gesteld in de podcastserie Zij is van mij. De acht afleveringen sloegen in als een bom. Opeens viel het woord femicide veelvuldig in rechtbanken. Mijn mailbox raakte verstopt met verhalen van vrouwen die zelf voor hun leven vreesden en om hulp vroegen.
Ik ben geen hulpverlener, op díe manier kan ik het verschil niet maken. Maar met deze podcast geven we een stem aan wat uitgesproken moest worden. De microfoon blijkt een krachtig wapen. Het regende namelijk ook interviewverzoeken en uitnodigingen van politiekorpsen, afdelingen van het Openbaar Ministerie, hulpverleningsinstellingen, burgemeesters en van politici die me uitnodigden te komen vertellen over onze bevindingen.
De wereld op z’n kop, dacht ik eerst. Jullie horen eigenlijk aan mij te vertellen hoe het zit. Toch greep ik de kans aan. Waar ik ruimte heb in mijn werkweek maak ik tijd voor het geven van lezingen over femicide. Hoe meer aandacht hoe beter. Dat we een Dutch Podcast Award wonnen met Zij is van mij droeg daar ook aan bij. Maar we zijn er nog lang niet.
